Читать онлайн «Матчын дар»

Автор Алесь Гарун

Алесь Гарун

Матчын дар

Гэту першую кніжку

думак і песьняў сваіх

матцэ сваёй прысьвячаю

1. Людзям

Люблю і я скляпеньне зор, Люблю зямлі абшар, I роўны луг, і ўзгібы гор, I шум лясны, і гвар. Люблю жыцьцё, а ў ім людзей I кшталты іхніх душ, Люблю вянкі плясьці з надзей, — А не паэт. — Чаму ж? Часамі праца ўдзень кіпіць, — Цярплю і я прыгон, — Аж косьць аб косьць ў плячу рыпіць… Пачуеш ў сэрцы звон… Ухопіш зык, за ім другі, За тымі больш ідуць, Зьліюцца ў шых даўгі-даўгі І цэлы дзень гудуць. Загасьне дзень, іду дамоў, Кладуся спаць, — і ў ноч Цякуць радкі зьвінючых слоў, І сон адходзіць проч. Тагды пішу. Перад вачмі Нясецца зданьняў рой, І хтось стаіць па-за плячмі, Здаецца, блізкі, свой. Абыйме шыю пара рук І кос дзявочых шоўк, Ўзмацніцца ў сэрцы мерны стук, А звон ў душы ня змоўк… Зірну: пакой пусты, няма… А час сьлізнуў, як вуж. І за вакном радзее цьма… А не паэт… — Чаму ж? Бо мой прыгон глытае час, Мне воля — рэдкі дар. Такіх паэтаў шмат у нас, Дзе сам народ — пясьняр. Сваіх тут жменьку я сьпісаў Маркотных песьняў-дум; Маёй душы іх сам сьпяваў Па краю родным сум. Скажу яшчэ, чаго б хацеў: Зь дзявочых вуст пачуць Хаця б адзін мой бедны сьпеў, Хаця б калі-нібудзь!

Роднаму краю

2. *** Чаму з маленства…

Чаму з маленства, з ураджэнства Ў жыцьцёвы май Ня ўмеў, як маці, шанаваці Цябе, мой край? То ж я з тваёю ключавою Сьвятой вадой Напіўся болю аб нядолі, Бядзе людской. То ж ты, мой хмуры, даў мне пануры І ціхі гнеў, А днём падчасным, так пекным, ясным, Надзею грэў. Твае ж курганы, лясы, паляны, Дубкоў тых шум, Палёў абшары, люд бедны, шары Мне далі дум.

А дум тых многа… Не, не убога Ты даў мне іх. I ты ж, як маці, наўчыў сьпяваці Аб думах тых. Я браў, ня бачыў і не адзьдзячыў Табе нічым, Бо счараваны — цябе, ўкаханы, Ня знаў саўсім. Цяпер хоць знаю, дык што ж параю Ад позьніх скрух? Ў чужой краіне паволі гіне За целам — дух. Вазьмі ж хоць сьпевы, дум перапевы Лясоў тваіх. З тваёі глебы, з тваёга неба Узяў я іх.

3. Начныя думкі

Часам я ўночы сны дзіўныя бачу: Роіцца нейкі нязьведаны край, Повен то шчасьця, то жаласьці, плачу, То зло-хмурлівы, то сьветлы, як рай. Бачу вялікія стэпы з-над Нёмна; Туліць у сьлёзах матуля сынка; Сьцелецца пушча глухая і цёмна; Косьці з магілы глядзяць бедака… Бачу я: жоўтае жытняе поле Коласам ціха шуміць-шалясьціць; Межы, курган векавечны і хвоя; Каня з аднэю малітваю «піць». Траўка ў ляску у цяню вырастае, Корміцца сокам зямелькі сырой; Птушка шчабеча — людзей пацяшае; Льецца крынічка, плюскоча вадой. Ночкай ля рэчкі раздольна, прывольна! Гуртам русалкі сьмяюцца, пяюць, Кветкі купальскай шукае бяздольны; Зь зельлем шаптухі паціху снуюць… Хочацца быць мне ў тым краю нязнаным, Хочацца край той абняць з прастаты Хочацца крыкнуць: гэй, краю каханы, Будзь мне, як маці, будзь родным мне ты! Дай мне зрабіцца крынічкай лясною, Бераг вадой абмываць, цалаваць; Дай мне век цэлы дружыці з табою, Хвойкі і зоры ў сабе адбіваць. Дай мне купальскую кветку у рукі, Путы жалезныя мне разьвяжы, Дай ты мне зельля на гора і мукі, К шчасьцю гасьцінец мне дай, пакажы! Ціха. Нічога ня чую, ня бачу. Роіцца толькі нязьведаны край, Повен то шчасьця, то жаласьці, плачу, То зло-хмурлівы, то сьветлы, як рай…