Читать онлайн «Малекула (на белорусском языке)»

Орлов Владимир

Малекула (на белорусском языке)

Уладзiмiр Арлоў

Малекула

Магчыма, вы таксама памятаеце навелу Сомерсэта Маэма пра рудога жабрака з выпаленых сонцам вулачак i пляцаў Веракруса. Сюжэты маюць уласцiвасць паўтарацца, але ў маёй гiсторыi не будзе нi цяжкiх чорных грыфаў, нi тугога партманета, нi ветлiвай кастыльскай формулы адмаўлення "Disреnsе Ustеd роr Diоs"*, а Маэм узгадаецца толькi таму, што працягнутая рука жабрачкi з полацкага Спасаўскага манастыра будзе дакладнай копiяй намаляванай ангельскiм калегам кiпцястай птушынай лапы, у якую ператварылася рука няздзейсненага пiсьменнiка.

* Бог падасць (гiшп. ).

Бываючы ў Полацку, я звычайна наведваюся сюды, каб пераканаць сябе, што хоць нешта ў гэтым свеце мяняецца на лепшае, бо цяпер у манастырскiм Крыжаўзвiжанскiм саборы пахне ладанам, а ў часы майго дзяцiнства навакольныя жыхары, парабiўшы перабойкi, трымалi ў занядбаным храме свiнняў. Праўда, аргумент гэты не бездакорны, таму што тады на ўтравелых прыступках не дзяжурылi дзесяткi два жабракоў з пакладзенымi ля ног падранымi шапкамi цi расплюшчанымi скрынкамi з-пад абутку.

Кiпцястая лапа належала жабрачцы гадоў на шэсцьдзесят, апранутай, нягледзячы на лiпеньскую спякоту, у страшэнна брудны восеньскi палiтон, якi даўно ўжо забыўся, што такое гузiкi. У яе былi нямытыя, напэўна, ужо колькi месяцаў валасы загадкавага колеру i гэткага ж колеру вочы, якiя таксама хацелася назваць нямытымi.

Мне цяжка падаваць жабракам каля храмаў. У падземных пераходах - зусiм iншае: можа, з тае прычыны, што вулiчныя жабракi спадзяюцца адно на тваю шчодрасць, не шантажуючы цябе абавязкам перад Усявышнiм. З такiмi не надта дабрачыннымi думкамi я падняўся па ўсходах у пустэльную свежасць сабора, але каля шапiка са свечкамi нешта змусiла мяне азiрнуцца на жабракоў.

Калiсьцi я ўжо бачыў дзве такiя малiнавыя плямы на шыi...

Калiсьцi я ведаў, да чаго яны падобныя...

Падлога гайданулася ў мяне пад нагамi.

Калiсьцi я... цалаваў iх...

Некалькi iмгненняў памяць дзейнiчала, як вiдэамагнiтафон, што перакручвае назад патрэбную касету, а потым я ўбачыў Дзвiну, у якую разам з Сафiйкай глядзелася яшчэ незруйнаванае барока сабора святога Стэфана.

У тыя гады Дзвiну нельга было ўявiць без задзвiнскай вар'яткi Юлькi, што ўлетку, "каб наша рэчачка не высахла", вёдрамi цягала на бераг ваду з калонкi. Знямогшыся, яна сядала на траву i, баязлiва паглядаючы на рыбакоў, зацягвала сваю ўлюбёную песню пра Лiлю.

На бiрагу сiдзела Лiля,

А радам с нею капiтан...

выводзiла Юлька тонкiм дзяцiным галаском, якi, вiдаць, толькi i мог iснаваць у яе выпетраным целе. Далей песня рабiлася журботнай:

Уж год прашол, марак нi едзiт,

А Лiля к берагу ўсё йдзёт...

Нiхто з нас тады не ведаў, што Юлька звар'яцела яшчэ перад вайною - пасля допытаў у колiшнiм кляштары бернардзiнаў, дзе, не вытрываўшы, падпiсала штосьцi страшнае пра каханага хлопца, якога "варанок" павёз у невараць у тую самую ноч, калi Юльку адпусцiлi дадому. У нашым дзяцiнстве дарослыя былi не надта ахвочыя да такiх успамiнаў, хоць Юльку шкадавалi i не давалi ёй памерцi з голаду.