Читать онлайн «Зязюля пракукуе заўтра…»

Анатоль Кудравец

Зязюля пракукуе заўтра…

Зязюля пракукуе заўтра…

Яны сядзелі на ўтравянелай, даўно не кошанай мяжы, паспускаўшы ногі ў баразну. Можна было падумаць, што адпачывалі. Баразна была вывернута глыбока, як канава, да сівога глею, каб у дождж вада не застойвалася ў барознах ля двара, а збягала ў балота.

Адкінуўшыся плячыма да пачарнелага частаколу з яловага кругляка-танкамера, яны пазіралі перад сабой, хаця вочы абодвух ні на чым пэўным не хацелі спыняцца. Усё, што ляжала перад імі, было бачана-перабачана, а галовы іхнія былі заняты нялёгкім – у кожнага сваім – клопатам.

Па правай руцэ аднаго стаяла прыслоненая да частаколіны «руская» трохлінейка – вінтоўка генерала Мосіна, як было напісана ў настаўленні, «образца 1891 года». Ля другога, па яго левай руцэ, быў кароткі, з заламаным затворам нямецкі карабін. У гаспадара карабіна боты былі таксама нямецкія, з шырокімі халявамі, і фрэнч і пілотка мышынага колеру. На плячах у гаспадара «мосінскай» вінтоўкі быў картовы цывільны пінжак, на нагах – саматужнага, не «казённага» пашыву боты.

Той, што быў з трохлінейкай, меў шырокія плечы, шырокі ў вісках і сківіцах твар. Шэрыя, глыбока ўтопленыя пад ілбом вочы пазіралі засяроджана-спакойна, нават жорстка. Над правым вухам у яго ішла рудая пасма валасоў, прысмаленая са скурай. Па ўсім было відно, што прычын для весялосці ні ў яго, ні ў яго суседа не было. Сам ён выдаваў на сталага мужчыну, хаця было яму дваццаць гадоў. Яшчэ нядаўна ён збіраўся жаніцца, і дзяўчына была, ды вайна зблытала ўсе планы: дзяўчыну немцы пагналі ў Германію.

Уладальнік нямецкага карабіна быў шчуплейшы, з тонкай шыяй і непрыхаванай адзнакай дзіцячай цікаўнасці на далікатным твары ўчарашняга школьніка. Ён быў маладзейшы, яму было васямнаццаць. Яму б яшчэ кацёлкі ганяць па вуліцы, ды зноў жа вайна… І вось гэты нямецкі карабін пры ім, і гэтая паліцэйская форма…

Зірнуўшы на іх збоку, цяжка было сказаць, што гэта браты, такімі яны выдаваліся рознымі, хаця абодва былі чорнавалосыя і чубы ў абодвух былі непакорліва завіхраныя. Але кожны, хто ведаў бацькоў іх – Сымона і Надзею, – без сумнення сказаў бы, што старэйшы пайшоў па бацьку, а малодшы – па маці.

Звалі братоў Павел і Алесь.

Адразу ад іх ног, можна сказаць, з-пад іх капылоў, пачыналіся цёмна-зялёныя загоны бульбы. Зверху яны зрэдзь былі прыцярушаныя бела-бэзавым цветам. Бульба цвіла. У чыгуне бульбу любяць усе, а вось цвет яе мала хто ўважае: надта ён някідкі.

Курылі. За частаколам, на які аблягліся хлопцы, зелянела града высокай, на арэхавых прутках, фасолі, і з вуліцы нельга было ўгледзець ні саміх братоў, ні іхняй зброі, ні нават дыму, што кволымі разводамі цягнуўся ад цыгарак угору, а адарваўшыся, расплываўся ў паветры.

За фасоляй была вуліца, трава, дарога. Па другі бок вуліцы таксама былі хаты, агароды, соткі; далей за імі ішоў лес. За яго збіралася заходзіць сонца. Яно смаліла ўвесь дзень і толькі цяпер, рыхтуючыся здаць зямлю ночы, трохі ачахла, памяняўшы сліпучы белы твар на больш спакойны залацісты.